Tuần 24
Tiết 47,48
NỘI DUNG TRỌNG TÂM TUẦN 24 LỊCH SỬ 7
Tiết 47 Bài 23: Kinh tế, văn hoá thế kỉ XVI – XVIII(2 tiết)
Giới thiệu bài mới: Mặc dù tình hình đất nước không ổn định, chia cắt kéo dài nhưng nền kinh tế
vẫn đạt mức phát triển nhất định. Bên cạnh đó, đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân có
nhiều điểm mới do việc giao lưu buôn bán với người phương Tây được mở rộng.
II. Về văn hóa
1. Tôn giáo
- Nho giáo, Phật giáo, Đạo giáo.
- Nho giáo được đề cao
- Phật giáo, Đạo giáo được phục hồi
- Hội làng ở nông thôn thường tổ chức vào các ngày lễ tết, giỗ thần hoàng… Có tổ chức văn nghệ,
thể thao, các cuộc thi…..mang lại niềm vui, thắt chặt tình đoàn kết và tinh thần yêu nước ở nông
thôn.
- Đạo Thiên Chúa theo thuyền buôn phương Tây du nhập vào nước ta năm 1533. Do không thích hợp
với cách cai trị nên tìm cách ngăn cấm.
2. Sự ra đời của chữ Quốc ngữ theo mẫu tự La Tinh
- Chữ quốc ngữ do một số Giáo sĩ đạo Thiên Chúa sáng tạo ở thế kỷ XVII, tuy nhiên chỉ được dùng
để truyền đạo.
- Nhân dân ta không ngừng sửa đổi, hoàn thiện chữ Quốc ngữ, nên chữ viết tiện lợi, khoa học.
3. Văn học - nghệ thuật dân gian thế kỷ XVI - XVIII
a. Văn học
- Văn học chữ Nôm phát triển mạnh hơn trước: Nguyễn Bỉnh Khiêm thơ của ông ca ngợi cuộc sống
trong sạch, phê phán thói đời xấu xa.
- Đào Duy Từ là nhà văn, nhà quân sự.
- Thiên nam Ngữ Lục bằng chữ Nôm gồm 8000 câu thơ lục bát kể lại lịch sử thời Hồng Bàng đến
thời nhà Mạc.
- Phần dân gian: truyện Nôm: Truyện Thạch Sanh, Phan Trần, Nhị Độ Mai
- Một số truyện cười, truyện Trạng.
- Thơ lục bát phát triển hoàn chỉnh.
- Văn học phát triển mô tả nỗi thống khổ của nhân dân, phản ánh những bất công xã hội, bộ mặt xấu
xa của bọn vua quan, và nói lên trình độ văn hóa của nhân dân.
b. Nghệ thuật
- Điêu khắc gỗ ở nông thôn rất phong phú như đánh vật; tượng Phật Bà nghìn mắt, nghìn tay.
- Sân khấu có chèo, tuồng lên án kẻ gian nịnh, ca ngợi tình yêu thương con người.
- Nghệ thuật dân gian phát triển mạnh phản ánh truyền thống cần cù, lạc quan của nhân dân lao động,
là vũ khí lên án sự áp bức bóc lột, bất công trong xã hội đương thời.
Tiết 48 Bài 24: Khởi nghĩa nông dân Đàng Ngoài thế kỉ XVIII
Giới thiệu bài mới: Ở bài học trước, chúng ta đã thấy dưới quyền cai trị của Chúa Trịnh ở đàng
Ngoài, nền sản xuất bị trì trệ, kìm hãm, không chăm lo phát triển. Tình trạng đói kéo dài ắt hẳn
dẫn tới cảnh điêu đứng, khổ cực của quần chúng nhân dân. Có áp bức, đói khổ, nhân dân đàng
ngoài đã vùng lên đấu tranh.
1. Tình hình chính trị
- Chính quyền phong kiến: Mục nát đến cực độ (vua Lê chỉ là bù nhìn, phủ chúa quanh năm hội hè,
tệ nạn tham ô công khai, cường hào, địa chủ hà hiếp dân).
- Tăng thuế, mất mùa xảy ra liên tiếp, đời sống nhân dân cực khổ.
- Nhân dân vùng lên chống lại chính quyền phong kiến.
2. Những cuộc khởi nghĩa lớn
Thời gian Tên Cuộc khởi nghĩa Địa điểm
1737 Nguyễn Dương Hưng Sơn Tây
1738-1770 Lê Duy Mật Thanh Nghệ.
1740-1751 Nguyễn Danh Phương Tam Đảo, Tây Sơn, Tuyên Quang
1741-175 Quận He Nguyễn Hữu Cầu
Đồ Sơn, lên Kinh Bắc, uy hiếp kinh thành
Thăng Long, xuống Sơn Nam, Thanh Hóa,
Nghệ An.
1739-1769 Hoàng Công Chất Sơn Nam, Tây Bắc
- Địa bàn hoạt động rộng.
- Thất bại do: khởi nghĩa rời rạc, không liên kết thành phong trào rộng lớn.
- Ý nghĩa:
Thể hiện ý chí đấu tranh chống áp bức bóc lột, cường quyền của nhân dân ta.
Làm cho chính quyền phong kiến họ Trịnh lung lay tận gốc rễ.
Dọn đường cho Tây Sơn tiến ra Bắc.
BÀI TẬP CỦNG CỐ
Trắc nghiệm Lịch sử bài 23
Câu 1: Tình hình nông nghiệp ở Đàng Ngoài trước khi xảy ra chiến tranh Nam-Bắc triều như thế
nào?
A. Kinh tế nông nghiệp phát triển, mùa màng bội thu.
B. Kinh tế nông nghiệp giảm sút, mất mùa, đói kém xảy ra liên miên.
C. Kinh tế nông nghiệp bình thường, đời sống nông dân ổn định.
D. Kinh tế nông nghiệp thất thường, mất mùa xen kẽ với được mùa.
Chọn đáp án: A
Giải thích: (SGK-Tr.109)
Câu 2: Ở Đàng Trong chúa Nguyễn tích cực phát triển nông nghiệp nhằm mục đích chính là gì?
A. An cư lạc nghiệp, làm giàu cho chúa Nguyễn.
B. Chiêu mộ dân từ Đàng Ngoài vào Đàng Trong.
C. Xây dựng cơ sở vật chất mạnh để chống lại họ Trịnh.
D. Sản xuất được nhiều nông sản để buôn bán, trao đổi với nước ngoài.
Chọn đáp án: C
Giải thích: Chúa Nguyễn tích cực phát triển nông nghiệp để tạo tiềm lực mạnh về kinh tế, từ đó có
thể phục vụ cho chiến tranh, tạo ưu thế trong cuộc chiến tranh với chúa Trịnh ở Đàng ngoài
Câu 3: Đâu không phải là biện pháp chúa Nguyễn sử dụng để khuyến khích khai hoang?
A. Cung cấp nông cụ, lương ăn, lập làng ấp.
B. Khuyến khích nhân dân về quê quán làm ăn.
C. Tha tô thuế binh dịch 3 năm.
D. Phát tiền vàng cho nhân dân khai hoang.
Chọn đáp án: D
Giải thích: (SGK-Tr.110)
Câu 4: So với kinh tế Đàng Trong thì kinh tế Đàng Ngoài
A. phát triển hơn.
B. ngưng trệ hơn.
C. ngang bằng.
D. lúc phát triển hơn, lúc kém hơn.
Chọn đáp án: B
Giải thích: Nhờ những chính sách tích cực để phát triển kinh tế như đẩy mạnh khai hoang, cấp
nông cụ, lập làng ấp,… nên kinh tế Đàng Trong phát triển hơn Đàng Ngoài. Trong khi đó do ảnh
hưởng của cuộc chiến tranh Nam- Bắc triều, đồng thời chính quyền Đàng Ngoài không quan tâm
đến thủy lợi và tổ chức khai hoang nên kinh tế kém phát triển hơn Đàng Trong.
Câu 5: Chúa Trịnh, chúa Nguyễn có thái độ như thế nào trong việc mua bán với người nước ngoài?
A. Khuyến khích mua bán, trao đổi với thương nhân nước ngoài.
B. Bế quan tỏa cảng, không cho giao thương với người nước ngoài.
C. Ban đầu tạo điều kiện cho thương nhân nước ngoài vào buôn bán.Về sau hạn chế ngoại thương.
D. Ban đầu hạn chế ngoại thương nhưng càng về sau càng khuyến khích buôn bán với thương nhân
nước ngoài.
Chọn đáp án: C
Giải thích: (SGK-Tr112)
Câu 6: Đâu là phố cảng lớn nhất Đàng Trong vào thế kỉ XVI-XVIII?
A. Phố Hiến. B. Hội An. C. Vân Đồn. D. Đomea.
Chọn đáp án: B
Giải thích: (SGK-Tr.112)
Câu 7: Từ thế kỉ XVI-XVII, tôn giáo nào được giới cầm quyền đề cao?
A. Đạo giáo. B. Phật giáo. C. Ki-tô giáo. D. Nho giáo.
Chọn đáp án: D
Giải thích: (SGK-Tr.113)
Câu 8: Người có công lớn nhất đối với sự ra đời của chữ Quốc ngữ là ai?
A. Alexandre de Rhôdes.
B. Chúa Nguyễn.
C. Chúa Trịnh.
D. Vua Lê.
Chọn đáp án: A
Giải thích: (SGK-Tr.114)
Câu 9: Vì sao các Chúa lại ra sức ngăn cấm việc truyền đạo Thiên Chúa?
A. Vì không muốn nhân dân ta theo đạo Thiên Chúa.
B. Vì sợ các giáo sĩ bên cạnh truyền đạo sẽ do thám nước ta.
C. Vì cho rằng đạo Thiên Chúa không phù hợp với truyền thống văn hóa dân tộc.
D. Vì đạo Thiên Chúa không phù hợp với cách cai trị dân của chúa Trịnh, Nguyễn.
Chọn đáp án: B
Giải thích: Thông qua hoạt động truyền giáo, các giáo sĩ phương Tây do thám tình hình nước ta
như: lập và vẽ bản đồ đất nước, kích động lực lượng giáo dân,… để chuẩn bị âm mưu xâm lược, nên
các chúa cấm truyền đạo Thiên Chúa.
Với nội dung bài Kinh tế, văn hoá thế kỉ XVI – XVIII các bạn học sinh cùng quý thầy cô cần nắm
vững kiến thức về tình hình kinh tế, sự phát triển của nghề thủ công và buôn bán, sự phát triển về
tôn giáo, chữ quốc ngữ....
Trắc nghiệm Lịch sử bài 24
Câu 1: Vào giữa thế kỉ XVIII, vua Lê có vai trò như thế nào trong bộ máy cầm quyền?
A. Nắm quyền tối cao.
B. Chỉ là bù nhìn.
C. Bị san sẻ một phần quyền lợi cho chúa Trịnh.
D. Mất quyền vào tay chúa Nguyễn.
Chọn đáp án: B
Giải thích: Vào giữa thế kỉ XVIII, chính quyền phong kiến Đàng Ngoài suy sụp, vua Lê chỉ là bù
nhìn, người nắm thực quyền là chúa Trịnh.
Câu 2: Sự thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Đại Việt bị xâm phạm nghiêm trọng suốt các thế kỉ
XVI-XVIII chủ yếu là do
A. Cuộc chiến tranh xâm lược Đại Việt của nhà Minh.
B. Cuộc đấu tranh giành quyền lực trong nội bộ triều đình nhà Lê.
C. Phong trào đấu tranh của nông dân chống triều đình phong kiến.
D. Chiến tranh tranh giành quyền lực giữa các tập đoàn phong kiến.
Chọn đáp án: D
Giải thích: Từ thế kỉ XVI đến thế kỉ XVIII, do sự tranh giành quyền lực của các tập đoàn phong
kiến trong nước nên nhân cơ hội đó các thế lực từ bên ngoài nhăm nhe xâm lược Đại Việt.
Câu 3: Tác động lớn nhất của các cuộc khởi nghĩa nông dân ở Đàng Ngoài thế kỉ XVIII là gì?
A. Thể hiện tinh thần đấu tranh bất khuất của người nông dân.
B. Góp phần làm cho cơ đồ họ Trịnh bị lung lay.
C. Đem lại ruộng đất cho nông dân.
D. Giải quyết được nạn đói cho dân nghèo.
Chọn đáp án: B
Giải thích: Tất cả các cuộc khởi nghĩa nông dân ở Đàng Ngoài thế kỉ XVIII đều thất bại nhưng nó
góp phần làm cho chính quyền chúa Trịnh bị lung lay, suy yếu rồi đi đến sụp đổ sau này.
Câu 4: Vị thủ lĩnh nào còn có tên là “quận He”?
A. Hoàng Công Chất.
B. Nguyễn Hữu Cầu.
C. Lê Duy Mật.
D. Nguyễn Danh Phương.
Chọn đáp án: D
Giải thích: (SGK-Tr.118)
Câu 5: Đâu không phải là đặc điểm của phong trào khởi nghĩa nông dân ở Đàng Ngoài (thế kỉ
XVIII)?
A. Địa bàn hoạt động rộng.
B. Diễn ra trong khoảng thời gian dài.
C. Diễn ra liên tiếp.
D. Các cuộc khởi nghĩa kết hợp chặt chẽ với nhau.
Chọn đáp án: D
Giải thích: Các cuộc khởi nghĩa nông dân ở Đàng ngoài nổ ra lẻ tẻ, chưa kết hợp với nhau. Đó cũng
một trong những nguyên nhân dẫn đến sự thất bại của các cuộc khởi nghĩa này.
Câu 6: Cuộc khởi nghĩa của Lê Duy Mật nổ ra ở đâu?
A. Thăng Long.
B. Thanh Hóa và Nghệ An.
C. Hải Dương và Bắc Ninh.
D. Tuyên Quang.
Chọn đáp án: D
Giải thích: (SGK-Tr.118)
Câu 7: Nội dung nào không phản ánh đúng tình trạng Đàng Ngoài vào thế kỉ XVIII?
A. Phủ chúa quanh năm hội hè, yến tiệc.
B. Ruộng đất của nông dân bị lấn chiếm.
C. Nhà Lê trung hưng chính quyền kiểm soát mọi việc.
D. Quan lại, binh lính đục khoét của nhân dân.
Chọn đáp án: C
Giải thích: Đàng Ngoài vào thế kỉ XVIII vua Lê chỉ là bù nhìn, thực quyền trong tay chúa Trịnh.
Câu 8: Nạn đói lớn nhất ở Đàng Ngoài xảy ra vào năm nào?
A. 1740-1741. B. 1741-1742. C. 1742-1743. D. 1743-1744.
Chọn đáp án: D
Giải thích: (SGK-Tr.117)
Câu 9: Tình trạng công thương nghiệp ở Đàng Ngoài thế kỉ XVIII như thế nào?
A. Vô cùng phát triển, đối lập với sự sa sút của nông nghiệp.
B. Sa sút, điêu tàn.
C. Diễn ra bình thường như trước khi có chiến tranh.
D. Được nhà nước đầu tư và phát triển.
Chọn đáp án: B
Giải thích: (SGK-Tr.117)
Câu 10: Biểu hiện nào sau đây không thể hiện sự mục nát của chính quyền Lê-Trịnh ở Đàng Ngoài
thế kỉ XVIII?
A. Phủ chúa hội hè quanh năm.
B. Đánh thuế đối với dân nặng nề.
C. Phát triển kinh tế để đối trọng với họ Nguyễn ở Đàng Trong.
D. Khởi nghĩa nông dân xảy ra liên tục.
Chọn đáp án: C
Giải thích: Chúa Trịnh không chăm lo đến đời sống của nhân dân, mặc cho kinh tế sa sút, vỡ đê,
quan lính đục khoét của nhân dân.
Với nội dung bài Khởi nghĩa nông dân Đàng Ngoài thế kỉ XVIII các bạn học sinh cùng quý thầy cô
cần nắm vững kiến thức về tình hình chính trị, các cuộc khởi nghĩa lớn của nông dân Đàng Ngoài...